Ücret alacaklary, işçi–iş beriji gatnaşyklarynda iň ýygy duş gelinýän dawa-derňew meseleleriniň başynda durýar. Aýratynam artykmaç iş sagatlary, dynç günleri we resmi baýramçylyk günleriniň zähmet haklary boýunça iş berijileriň dürli amallary gündeme gelip bilýär. Bu ýerde öne çykýan meseleleriň biri hem bordro hilesidir.
Bordro Hilesi Näme?
Bordro hilesi, iş berijiniň işçä töleýän esasy zähmet hakyny bordroda başga-başga atlaryň astynda görkezmegi diýlip kesgitlenýär. Köp halatlarda iş beriji, işçä diňe net aýlygyny töleýär, ýöne bordroda bu tölegiň bir bölegi “artykmaç iş”, “dynç güni” ýa-da “milli baýramçylyk we umumy dynç güni zähmet haky” hökmünde görkezilýär.
Bu usul bilen işçä güýä artykmaç iş hakynyň tölenendigi baradaky täsir döredilýär, emma aslynda işçä goşmaça hiç hili töleg edilmeýär. Ýagny işçiniň kanuny taýdan almaga hakly bolan artykmaç iş zähmet haky tölenmän, diňe aýlygyň kalemleri çalşylýar.
Ýokary Kazyýetiň Bordro Hilesine Çemeleşmesi
Ýokary Kazyýetiň 9-njy Hukuk Doly Maslahaty bordro hilesi bilen baglanyşykly birnäçe kararlary çykarypdyr.
-
Ýokary Kazyýet 9-njy Hukuk Doly Maslahaty, 2017/11110 Esas – 2019/13720 Karar:
“… Artykmaç iş, dynç güni we milli baýramçylyk günleri boýunça hasaplamalaryň örän nyşansyz bolmagy ýa-da dürli möçberlerde artykmaç iş hasaplamalary edilse-de, netijede tölenen aýlygyň üýtgemez ýagdaýlarynda, aýlygyň bir böleginiň artykmaç iş we ş.m. hökmünde görkezilendigi kabul edilýär… Şeýle hileli bordrolara daýanmak ýalňyşdyr.”
-
Ýokary Kazyýet 9-njy Hukuk Doly Maslahaty, 2015/21075 Esas – 2018/14840 Karar:
“… Doly Maslahatymyzyň oturan ýörelgesine görä, aýlygyň bir böleginiň bordroda artykmaç iş haky hökmünde görkezilmegi (bordro hilesi), bordroda görkezilen mukdarlaryň maktu bolmagy ýa-da aýlygyň möçberiniň jedelli ýagdaýynda işçiniň şaýatlaryň beýanlary bilen subut eden artykmaç işi we dynç güni işleri boýunça zähmet hakynyň hasap edilip karara baglanmagydyr…”
Bu içtihatlardan görşümiz ýaly, iş berijiniň bordroda nyşansyz görnüşde artykmaç iş ýa-da baýramçylyk haky görkezmegi erbet niýetiň alamaty bolup, artykmaç iş hasabyna goşulyp bilinmez.
İşçi Nukdaýnazaryndan Netijeler
Bordro hilesi işçi üçin möhüm hukuk ýitgilerine sebäp bolýar:
-
Artykmaç iş we baýramçylyk zähmet haklary hakykatda tölenmeýär.
-
Bordrolar işçiniň hakyky iş şertlerini görkezmeýär.
-
İşçi kazyýete ýüz tutanda, bordroda golunyň bolmagy subut yükü babatynda jedel mesele bolýar.
Şonuň üçin işçiler bordrolaryny üns bilen gözden geçirmeli we aýratyn-da gol çekilmedik bordrolary anyklamaly.
İş Beriji Nukdaýnazaryndan Netijeler
Bordro hilesine ýüz uran iş berijiler, kazyýet prosesinde uly töwekgelçilikleri öz üstüne alýarlar:
-
Kazyýet, bordroda görkezilen nyşansyz artykmaç iş hasaplamalaryna üns bermeýär.
-
İş berijiniň erbet niýeti anyklanan ýagdaýynda, onuň aleyhine höküm çykarylmagy ýokary ähtimallykdyr.
-
Mundan başga-da iş beriji, kazyýet çykdajylary we aklawçy tölegi boýunça hem jogapkär tutulýar.
Netije
Bordro hilesi, işçi–iş beriji gatnaşyklarynda ýygy duş gelinýän meseleleriň biridir. İş berijiniň işçä töleýän esasy zähmet hakyny artykmaç iş hökmünde görkezmegi diňe işçiniň hukuklaryny elinden alman, eýsem kazyýet prosesinde iş berijiniň aleyhine netijeler döredýär. Ýokary Kazyýetiň kararlary hem açyk görkezýär: bordroda maktu ýa-da nyşansyz görkezilen artykmaç iş tölegleri hakyky töleg hökmünde kabul edilmeýär.
Işçiler hukuklaryny goraýarka bordro hilesine üns bermeli we bu meselede tejribeli aklawçydan maslahat hyzmaty almaly.
Teswirler
Häzirem teswir ýok. Ilki siz ýazyň!