Türkiye’de Çalışma İzni Şartları ve İhlal Durumlarında Uygulanan Cezalar (2025 Güncel)

GENEL OLARAK

Türkiye’de yabancıların çalışma hakkı, 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ve ilgili uygulama yönetmelikleri kapsamında düzenlenmiştir.

Yabancıların Türkiye’de çalışabilmeleri, kural olarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ndan izin almalarına bağlıdır (6735 s.K. md. 6). İzin alınmaksızın çalışmak veya çalıştırmak hem idari para cezası hem de sınır dışı edilme riski doğurur.

ÇALIŞMA İZNİ TÜRLERİ

1. Süreli (Bağımlı) Çalışma İzni: Belirli bir işveren ve işyeri için en fazla bir yıl süreyle verilir. Uzatma başvurularında önce iki yıl, ardından en fazla üç yıl süreyle uzatılabilir. 

2. Süresiz Çalışma İzni: Türkiye’de en az sekiz yıl yasal çalışma izniyle çalışan veya uzun dönem ikamet izni bulunan yabancılar başvurabilir. Ancak, bu izin her beş yılda bir yenilenmelidir. 

3. Bağımsız Çalışma İzni: Yabancının kendi adına ve hesabına Türkiye’de çalışmasına olanak tanır. Eğitim düzeyi, mesleki deneyim ve Türkiye ekonomisine katkısı gibi kriterler değerlendirilir.

4. Turkuaz Kart: Yüksek nitelikli yabancılara verilir ve süresiz çalışma izni haklarını sağlar. Turkuaz Kart sahibi yabancının, mevzuat hükümlerine göre eş ve bakmakla yükümlü olduğu çocuklarına Turkuaz Kart sahibi yakını olduğunu gösteren ve ikamet izni yerine geçen belge verilir. Üç yıllık geçiş sürecinden sonra süresiz karta dönüşebilir.

BAŞVURU SÜRECİ

1. Yurt Dışından Başvuru Süreci Özeti

Türkiye’de çalışmak isteyen yabancıların, yurt dışından başvuru yapmaları halinde izlemesi gereken belirli bir prosedür bulunmaktadır. Bu süreç, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın belirlediği sistem üzerinden yürütülmekte olup, hem yabancıyı hem de işvereni ilgilendiren çeşitli yükümlülükler içerir.

Başvuru süreci, öncelikle yabancı ile Türkiye’deki işverenin karşılıklı bir iş sözleşmesi imzalamasıyla başlar. Bu sözleşme, yapılacak başvurunun temelini oluşturur. Sözleşmenin ardından yabancı, bulunduğu ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti dış temsilciliğine giderek çalışma izni başvurusunu yapar. Temsilcilik, bu başvuru üzerine 16 haneli bir referans numarası düzenler ve bu numara yabancı tarafından Türkiye’deki işverene ulaştırılır.

İşveren, e-Devlet kapısı üzerinden erişilen Yabancıların Çalışma İzni Otomasyon Sistemine girerek, e-imza aracılığıyla işyeri kaydını oluşturur. Daha sonra sistem üzerinden “Yurt Dışı Başvuru” sekmesine girilir, referans numarası girilerek başvuru formu doldurulur ve gerekli belgeler yüklenerek başvuru e-imza ile onaylanır.

Başvurunun Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından olumlu değerlendirilmesi halinde, işverene bildirim yapılır. Bu aşamada, çalışma izni harcı ile değerli kâğıt bedelinin ödenmesi gerekir. Bu ödemelerin ardından yabancı kişi, Türkiye’deki işvereni adına düzenlenen çalışma vizesini, başvuru yaptığı dış temsilcilikten alabilir. Bu vize ile Türkiye’ye giriş yaptıktan sonra, adına düzenlenen çalışma izni kartı işyerine PTT Kargo aracılığıyla gönderilir.

Yabancının Türkiye’ye girişini takiben, işverenin 30 gün içinde bağlı bulunduğu Sosyal Güvenlik Merkezine başvurarak sigortalı işe giriş bildirgesi vermesi yasal bir zorunluluktur. Ayrıca yabancı kişinin, giriş tarihinden itibaren en geç 20 gün içinde nüfus müdürlüğüne adres bildiriminde bulunması gerekir.

Sigorta primleri açısından da dikkat edilmesi gereken bir husus bulunmaktadır: Yabancıya ödenecek ücret hiçbir şekilde asgari ücretin altında olamaz. Aksi hâlde, hem işverene hem de yabancıya idari para cezaları uygulanabilir. Ayrıca, başvuru sürecinde harçların ve diğer resmi ödemelerin eksiksiz yapılmaması durumunda, izin geçersiz hale gelebilir.

2. Yurt İçinden Başvuru Süreci Özeti

Türkiye’de halihazırda en az 6 ay süreli ve geçerli bir ikamet izni bulunan yabancılar için, işverenler tarafından yurt içi çalışma izni başvurusu yapılabilmektedir. Bu başvuru, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın e-Devlet altyapısına entegre Yabancıların Çalışma İzni Otomasyon Sistemi üzerinden yürütülmektedir.

Süreç, yabancı ile Türkiye’deki işveren arasında karşılıklı bir iş sözleşmesinin imzalanmasıyla başlar. Ardından işveren veya işveren adına yetkilendirilmiş e-bildirge kullanıcısı, e-imza ile sisteme giriş yaparak işyeri kaydı oluşturur. E-imza, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından yetkilendirilmiş sağlayıcılardan temin edilebilir.

İşyeri kaydının ardından işveren, sistemdeki “Yurt İçi Başvuru” sekmesine girerek başvuru formunu doldurur, istenen belgeleri yükler ve başvurusunu e-imza ile onaylayarak süreci başlatır. Başvurunun takibi yine sistem içindeki “Başvuru Takip Menüsü” üzerinden yapılabilir.

Başvuru, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından olumlu değerlendirildiği takdirde, işverene çalışma izni harcı ile değerli kâğıt bedelinin yatırılması gerektiği bildirilir. Bu ödemeler ilgili banka hesaplarına ayrı ayrı yatırılmalıdır.

Ödeme işlemlerinin ardından, yabancı adına düzenlenen çalışma izni kartı PTT Kargo aracılığıyla doğrudan işverenin adresine gönderilir.

Yabancı Türkiye’de bulunduğu için, işverenin bu noktadan sonra 30 gün içinde bağlı olduğu Sosyal Güvenlik Merkezine başvurarak sigortalı işe giriş bildirgesi vermesi zorunludur. Ayrıca sigorta primlerinde esas alınacak tutar, yabancının beyan edilen ücretinden düşük olamaz; aksi takdirde başvuru geçersiz sayılabilir ya da cezai yaptırımlar doğabilir.

Bunun yanında, yabancı kişi Türkiye’de adres kaydını henüz yapmadıysa, ikamet ettiği ilin nüfus müdürlüğüne adres bildiriminde bulunmalıdır.

BAŞVURU DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ

1. Genel Değerlendirme Kriterleri

a) İstihdam Kriteri

Bilanço esasına tabi işyerlerinde, her bir yabancı çalışana karşılık en az beş Türk vatandaşının istihdamı zorunludur. Ancak yıllık net satışları 50.000.000 TL ve üzeri olan işyerleri için ilk beş yabancıya kadar bu şart uygulanmaz.

b) Mali Yeterlilik Kriteri

Yeni kurulmuş işyerleri için ödenmiş sermayenin en az 500.000 TL olması gerekir. Faaliyetteki işyerleri için ise ödenmiş sermayenin en az 500.000 TL, net satışların en az 8.000.000 TL veya ihracatın en az 150.000 USD olması yeterlidir.

c) Ücret Kriteri

Yabancıya ödenecek brüt maaş, asgari ücretin:

• Üst düzey yöneticiler ve pilotlar için 5 katı
• Mühendis ve mimarlar için 4 katı
• Diğer yöneticiler için 3 katı
• Uzman ve usta çalışanlar için 2 katı
• Ev hizmetleri gibi diğer işler için 1 katından az olamaz.

d) Kısıtlı Muafiyet

Son beş yıl içinde en az üç yıl Türkiye’de yasal olarak (öğrenci ikameti hariç) bulunmuş yabancılar için en fazla üç kişiyle sınırlı olmak üzere istihdam ve mali yeterlilik kriteri aranmaz. Ancak bu kişiler, çalışacakları işyerinde Türk çalışan sayısını geçemez.

2. Sektör, Meslek ve İş Temelinde Özel Kriterler

Bilişim Sektörü

Uzmanlık gerektiren pozisyonlarda (ör. yazılım geliştirici, siber güvenlik uzmanı), bilişim firmalarında çalışan yabancılar için genel kriterler uygulanmaz. Diğer sektörlerde ise en fazla iki yabancı için bu muafiyet geçerlidir.

Eğitim ve Sağlık Sektörü

MEB veya YÖK’ten ön izin alınan eğitim çalışanları ile Sağlık Bakanlığı onaylı sağlık çalışanları için istihdam ve mali yeterlilik kriterleri aranmaz.

Ev Hizmetleri

Yalnızca çocuk, yaşlı, hasta ve engelli bakımı gibi kişisel hizmetlerde çalışanlar için izin verilir. İşverenin mali durumu, bakıma muhtaç kişinin belgeleri ve yabancının nitelikleri dikkate alınır. Aynı yabancı altı ay içinde başka işverene geçemez.

Turizm Sektörü

Turizm işletmesi belgesi olan yerlerde uzmanlık/ustalık gerektiren işlerde (masör, SPA terapisti vb.) en az 10 Türk vatandaşı çalıştırılıyorsa istihdam kriteri aranmaz. Ancak yalnızca belirli belgeye sahip turizm işletmelerinde çalışılabilir.

Ar-Ge, Teknoloji ve Kamu Projeleri

Ar-Ge merkezleri, teknoparklar, ileri teknoloji yatırımları ve kamu sözleşmeleri kapsamında çalışan yabancılar için istihdam ve mali yeterlilik şartları kaldırılmıştır.

Öğrenciler

Lisans ve ön lisans öğrencileri, ilk yıllarından sonra kısmi süreli çalışabilir. Lisansüstü öğrenciler için sınırlama yoktur. Eğlence ve ev hizmetlerinde çalışmak isteyen öğrencilerin başvuruları olumsuz değerlendirilir.

3. Şirket Ortağı Yabancılar

Bir işyerine ortak olan yabancıdan:

• En az 500.000 TL sermaye koyması ve en az %20 pay sahibi olması,
• İşyerinde en az 5 Türk vatandaşı çalıştırması beklenir.

İlk çalışma izni şerhli verilir. 7. aydan itibaren bu şart sağlanmalıdır. Ancak, yabancının sermaye payı 100.000 USD ve üzerindeyse bu şartlar aranmaz.

4. Kriterlerden Muaf Yabancılar

Aşağıdaki kişiler için genel değerlendirme kriterleri uygulanmaz:

• Anne, baba veya çocuğu Türk vatandaşı olanlar
• İnsani ikamet veya insan ticareti mağduru izni olanlar
• Uzun dönem ikamet izni olanlar
• En az üç yıl Türk vatandaşı ile evli olanlar
• En az sekiz yıl yasal olarak Türkiye’de bulunanlar
• Türk soylular (İçişleri/Dışişleri Bakanlığı bildirimiyle)
• KKTC vatandaşları

Bu kişilerin durumlarını kamu kurumlarından alınmış belgelerle ispat etmesi zorunludur. Ancak bu durum, doğrudan izin alma hakkı doğurmaz.

5. Diğer Hükümler ve Geçiş Süresi

• Gönüllülük esaslı (ücretsiz) faaliyetler çalışma iznine konu olamaz.
• 01.10.2024 itibarıyla tüm yeni kriterler yürürlüğe girmiştir.
• Ancak mali eşikler (500.000 TL sermaye / 8.000.000 TL ciro) ve şirket ortağı yabancılara özel sermaye şartı (500.000 TL) 01.01.2025 itibarıyla geçerli olmuştur.
• Bu tarihe kadar yapılan başvurularda, 100.000 TL sermaye / 800.000 TL ciro yeterli sayılır; şirket ortağı yabancı için ise 40.000 TL sermaye yeterlidir.

İHLAL DURUMUNDA UYGULANAN CEZALAR

2025 yılı itibarıyla Türkiye’de izinsiz yabancı işçi çalıştırmanın cezaları, 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu kapsamında belirlenmiş ve 2024 yılı için %43,93’lük yeniden değerleme oranına göre artırılmıştır. Bu kapsamda, işverenler ve yabancı çalışanlar için uygulanacak idari para cezaları aşağıdaki gibidir:

İşverenler İçin Cezalar

• Çalışma izni bulunmayan yabancıyı çalıştıran işverenlere, her bir yabancı için 81.143 TL idari para cezası uygulanır.
• Bildirim yükümlülüğünü süresi içinde yerine getirmeyen işverenlere, her bir yabancı için 5.423 TL ceza kesilir.

Yabancı Çalışanlar İçin Cezalar

• Çalışma izni olmaksızın bağımlı çalışan yabancılara (bir işverene bağlı olarak çalışan), 32.654 TL idari para cezası uygulanır.
• Çalışma izni olmaksızın bağımsız çalışan yabancılara (kendi hesabına çalışan), 65.352 TL idari para cezası kesilir.
• Bildirim yükümlülüğünü süresi içinde yerine getirmeyen yabancı çalışanlara, 5.423 TL ceza uygulanır.

Cezaların Artırımı ve Diğer Yaptırımlar

• Yukarıda belirtilen fiillerin tekrarı halinde, idari para cezaları bir kat artırılarak uygulanır. Örneğin, izinsiz yabancı işçi çalıştıran bir işverene ilk seferde 81.143 TL ceza kesilirken, ihlalin tekrar edilmesi durumunda bu ceza 162.286 TL’ye yükselir.
• İzinsiz çalışan yabancılar sınır dışı edilmek üzere İçişleri Bakanlığına bildirilir.

HUKUKİ SÜREÇ VE BAŞVURU

Hukuki Süreç ve Başvuru

• Uygulanan idari para cezalarına karşı, 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 27. maddesi uyarınca, tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde Sulh Ceza Hakimliği’ne itiraz edilebilir.
• Sınır dışı edilme kararlarına karşı, kararın tebliğinden itibaren 7 gün içinde idare mahkemesine iptal davası açılabilir.

Bu cezaların ve yaptırımların, hem işverenler hem de yabancı çalışanlar açısından ciddi sonuçlar doğurabileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle, yabancı işçi çalıştırmadan önce gerekli çalışma izinlerinin alınması ve yasal yükümlülüklerin yerine getirilmesi büyük önem taşımaktadır.

Telif Hakkı Uyarısı

Bu web sitesinde yer alan tüm yazı, makale, içeriklerin telif hakkı Karakoç Avukatlık Ofisine aittir. Site içeriğinin tamamı veya bir kısmı, yazarın açık izni olmaksızın hiçbir şekilde kopyalanamaz, çoğaltılamaz, yayımlanamaz, dağıtılamaz veya başka bir ortamda kullanılamaz. Avukat meslektaşlarımız makale içeriklerinden serbestçe istifade edebilir ve içerikleri dava dilekçelerinde kullanabilir.

Yasal olmayan kullanım durumlarında hukuki ve cezai süreç başlatılacaktır. İçeriğin kullanımıyla ilgili izin talepleriniz için lütfen iletişim sayfamız üzerinden bizimle irtibata geçiniz.